Raport NIK o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

Polecamy Państwa uwadze raport Najwyższej Izby Kontroli o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, który został opublikowany 25 kwietnia.

Dokument wskazuje na niedoskonałości systemu planowania przestrzennego w Polsce - nieaktualne studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, niski wskaźnik pokrycia planami miejscowymi oraz ich rozdrobnienie, masowe wydawanie decyzji o warunkach zabudowy (tzw. WZtki), brak naliczania opłat planistycznych przez gminy - wszystko to w ocenie NIK powoduje powiększanie chaosu przestrzennego, degradację krajobrazu oraz wymierne straty finansowe.

Szczegółowe omówienie raportu jest dostępne na portalu Geoforum oraz na stronie NIK.

Pełna treść opracowania: "NIK o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w Polsce na przykładzie wybranych miast - informacje szczegółowe" (plik PDF) [1,84 MB]

W raporcie jako jedno ze źródeł wskazano artykuł "Analiza morfometryczna planów miejscowych w Polsce", w którego przygotowaniu razem z prof. dr hab. Przemysławem Śleszyńskim [Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN] brała udział nasza firma. Został on opublikowany w czasopiśmie naukowym  Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich w 2018 r. oraz zaprezentowany na konferencji naukowej Infrastruktura i Środowisko w Dobczycach (18-20 czerwca 2018).

Na potrzeby artykułu przygotowaliśmy dane obejmujące zasięgi planów miejscowych z wybranych gmin oraz wykonaliśmy szereg analiz morfometrycznych (tj. dotyczących kształtu, wielkości oraz wzajemnego położenia mpzp).

Na podstawie przeprowadzonych analiz stwierdzono m.in., że:

• plany i zmiany planów są dotyczą w większości bardzo małych powierzchni, co upodabnia je do decyzji o warunkach zabudowy;
• plany i zmiany planów miejscowych są często rozdrobnione i dotyczą obszarów rozrzuconych w różnych częściach gminy;
• kształty granic planów w dużej części odstępują od zwartych, regularnych obszarów;

jak również: "Powyższe cechy topologiczne zasięgów występowania planów miejscowych wskazują, że nie jest to efektywne narzędzie kształtowania ładu przestrzennego. Przypadkowość i niespójność granic powoduje, że trudno jest planować zwarte obszary funkcjonalne, związane z osadnictwem."

Postanowiliśmy przy okazji porównać, czy i jak na przestrzeni ponad 5 lat zmieniły się opisywane w artykule wartości współczynników dla planów:

wskaźniki z 2018

wskaźniki z 2023

Jak można zauważyć, choć wzrosła liczba analizowanych gmin i planów, to nie zmieniły się praktycznie parametry dot. rozdrobnienia, kształtu i wielkości. Obecnie 42% płatów planów ma powierzchnię poniżej 1ha, a w 58% gmin wskaźnik HHI nie przekroczył 0,3, co oznacza silne rozdrobnienie - zatem problemy wymienione w publikacji są niestety nadal aktualne.

Funkcja wyszukiwania działek według przeznaczeń w MPZP

Informujemy, że w dniu 18 kwietnia w technologii iGeoPlan udostępniono funkcję wyszukiwania działek na podstawie przeznaczeń. Od teraz mają użytkownicy posiadający uprawnienia do modułu iGeoPlan mogą przeprowadzić analizę według kryteriów funkcji planistycznych oraz m.in. powierzchni działki pozwalająca na wybranie wyspecyfikowanych działek, np do celów zbadania istnienia działek inwestycyjnych.

Wyszukiwania działek umożliwia zdefiniowanie kryteriów pod względem:

• przeznaczenia w MPZP wg GUS,
• wskazanego planu miejscowego,
• stref funkcjonalnych w konkretnym planie,
• o określonej przez użytkownika powierzchni.

Narzędzie jest dostępne na pasku Plan miejscowy -> Działki wg przeznaczeń. W nowym oknie wybieramy kolejno interesujące nas parametry i następie naciskamy szukaj.

Każdą z działek znajdujących się na wyświetlonej liście możemy wybrać i przybliżyć się do niej w widoku mapy.

Kolejna skarga na bezczynność organu w sprawie publikacji zbiorów MPZP - nadal wadliwe argumenty

Obserwujemy docierającą do gmin kolejną, trzecią już falę kierowanych do WSA skarg na bezczynność organu samorządowego w zakresie publikacji zbiorów zagospodarowania przestrzennego.

Co do zasady skarga, poza rozbudowaniem uzasadnienia i dodaniem kilku nowych tematów oraz żądaniem kwoty na rzecz skarżącego (sic!), nie różni się merytorycznie od poprzednich i zapewne spotka ją taki sam los - patrz tutaj.

W przypadku otrzymania skargi prosimy przekazać ją na system obsługi zgłoszeń i uzyskacie Państwo naszą opinię w tej sprawie.

Wypada jednak odnieść się do kilku kwestii, które budzą zdumienie:

1) publikowanie informacji o przystąpieniach

Kwestia ta była już przedmiotem poprzednich wniosków i skarg. Jak wyjaśniono wcześniej obowiązek publikacji dotyczy jedynie uchwalonego planu po ogłoszeniu go w dzienniku wojewódzkim. Dane dotyczące przystąpień powinny zostać jedynie utworzone, natomiast nie ma obowiązku ich publikacji.

 

Dziwi, że skarżąca cały czas rozmyślnie podnosi tę wyjaśnioną kwestię.

2) udostępnianie każdego aktu planowania przestrzennego z podpisem

Skarżąca błędnie interpretuje zapisy § 6 rozporządzenia.

 

Podpisywany oddzielnie dla każdego aktu jest załącznik z danymi przestrzennymi do uchwały przyjmującej dany APP. Podpis w tym wypadku składa Przewodniczący Rady Gminy. Dokument jest przesyłany do wojewody w celu publikacji w dzienniku urzędowym. (par. 6 ust. 1 rozporządzenia)

Gmina udostępnia zbiór danych APP. Zbiór danych w postaci dokumentu elektronicznego GML podpisuje wójt/burmistrz/prezydent miasta. Nie podpisuje się pojedynczych aktów wchodzących w skład zbioru.

Powyższe kwestie zostały dogłębnie wyjaśnione przez organ nadzorujący temat zagospodarowania przestrzennego i są dostępne w sekcji pytań i odpowiedzi na stronie MRiT: https://www.gov.pl/web/zagospodarowanieprzestrzenne/pytania-i-odpowiedzi

3) testowanie usługi WFS za pomocą portalu GIOŚ Geonetwork

Zwracamy uwagę, że jest to kolejna próba wykorzystania tego narzędzia do "udowodnienia" racji osoby skarżącej. Tymczasem:

GIOŚ nie jest właściwym merytorycznie organem odpowiedzialnym za tematykę zagospodarowania przestrzennego w Polsce,

sama platforma posiada błędy uniemożliwiające skorzystanie z podłączanych usług.

Sposób działania danej usługi w takim czy innym programie lub serwisie mapowym, na pewno nie może być wyznacznikiem zgodności zbioru/usługi z przepisami. Do tego celu są dedykowane narzędzia jak walidatory przygotowane przez właściwe w tym temacie Ministerstwo Rozwoju i Technologii.

Ponadto ponownie próbuje się wyszukiwać nieprawidłowości za pomocą usługi WFS, która nie jest odpowiednia do udostępniania zbiorów danych APP (zgodnych ze schematem aplikacyjnym i z podpisem cyfrowym), gdzie dana gmina udostępnia kompletny i zgodny z rozporządzeniem zbiór danych za pomocą usługi pobierania ATOM - co było tematem 2 fali skarg tej samej osoby, z których każda zakończyła się odrzuceniem tych skarg przez WSA w całej Polsce.

4) udostępnianie danych przestrzennych oddzielnie dla każdego aktu planowania przestrzennego

Jest to kolejne błędne odczytanie zapisu przez osobę wnosząca skargę. Dokładna treść par. 7 rozporządzenia to "Zbiór danych przestrzennych tworzy się w sposób umożliwiający udostępnianie danych przestrzennych oddzielnie dla każdego aktu planowania przestrzennego".  Przepis nie stwierdza, że udostępnia się dane oddzielnie, a jedynie, że zbiór ma być utworzony w taki sposób.

Ponownie przypominamy, że dedykowanym i właściwym narzędziem do sprawdzania poprawności zbiorów danych MPZP i SUIKZP jest walidator przygotowany przez ministerstwo. Poprawna walidacja zbioru oznacza, że zawiera on wymagane obiekty tj.

• app:AktPlanowaniaPrzestrzennego (akt planowania przestrzennego)
• app:RysunekAktuPlanowaniaPrzestrzennego (rysunek aktu planowania przestrzennego)
• app:DokumentFormalny (dokument powiązany z aktem planowania przestrzennego)

a wszystkie obiekty posiadają odpowiednie atrybuty i informacje składowe.

Przy czym w opisywanej sytuacji zbiór danych zawiera oddzielne obiekty każdego z ww. typów dla każdego aktu wchodzącego w skład zbioru. Zatem dla zbioru składającego się z 6 mpzp w dokumencie GML znajdzie się 6 obiektów typu akt planowania przestrzennego oraz po minimum 6 obiektów typu rysunek i dokument. Fakt ten można sprawdzić m.in. w programie QGIS wyświetlając liczbę obiektów danego typu lub otwierając tabelę atrybutów:

Zatem jak widać zbiór utworzony jest w sposób dający wyodrębnić każdy akt. Po wczytaniu zbioru do programu w oknie warstw widoczne są 3 warstwy odpowiadające typom obiektów wymienionych w rozporządzeniu, a w każdej z nich znajdują się oddzielne obiekty reprezentujące poszczególne plany.

 

Dlaczego zatem ktoś dalej kieruje tego rodzaju skargi do samorządów? Nie wiemy, ale się domyślamy.

Zaktualizowany formularz PZP-1 (wersja 2023) do automatycznego generowania danych do sprawozdania GUS za 2022

Informujemy, że zaktualizowaliśmy Raport MPZP dla GUS generowany z poziomu systemu e-mapa, by zawarte w nim informacje były dostosowane do formularza GUS PZP-1 (Lokalne planowanie i zagospodarowanie przestrzenne) obowiązującego w bieżącym roku.

Najważniejszą zmianą jest dodanie pól z liczbą planów i studium, dla których utworzono dokumenty elektroniczne GML (pliki APP), a także rezygnacja z wyszczególniania liczby planów powstałych przed i po publikacji ustawy z 2010 r. o infrastrukturze informacji przestrzennej.

Przypominamy, że wszystkie Gminy publikujące akty planowania przestrzennego w portalach mapowych e-mapa.net w technologiach iGeoplan lub iMPZP posiadają możliwość automatycznego generowania danych wymaganych do przekazania sprawozdania.

Aby wygenerować takie sprawozdanie należy po zalogowaniu do portalu mapowego przejść do zakładki Statystyki. Następnie wybieramy opcję Raport MPZP dla GUS, po czym klikamy Przygotuj dane. Po przygotowaniu ponownie wybieramy Raport MPZP dla GUS, a następnie Generuj raport.

Aktualizacja 28.04: uprościliśmy mechanizm generowania raportu - teraz wystarczy wybrać Generuj raport, a wszelkie dane zostaną ponownie przeliczone bez potrzeby ich wcześniejszego przygotowania.

Zachęcamy do korzystania z tego udogodnienia. 

Badanie usług oraz zbiorów MPZP i SUIKZP - monitoring #4

Kontynuując rozpoczęte w styczniu badania usług danych przestrzennych z zakresu zagospodarowania przestrzennego przeprowadzając 4 edycję badania na koniec marca 2023 r. stwierdzamy, że przybyło 17 nowych zbiorów. Wzrosła liczba zbiorów z kompletem 3 usług (z 3126 na 3170), co również należy odnotować na plus. jednocześnie, nadal 9% gmin nie zgłosiło żadnych usług, co nie powinno mieć miejsca, gdyż nawet w przypadku braków MPZP, należy jeszcze przygotować usługi dla Studium uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego.

Od ostatniego badania średnia ocena wszystkich zbiorów wzrosła z 6,16 pkt na 6,21 pkt. Mając na względzie stan usług należy zawsze przyjmować z zadowoleniem przyrost wyniku.

Spośród 4399 przebadanych dziś zbiorów ocenę 0 uzyskało 413 (ich liczba spadła zatem o 10). Jednocześnie aż 1417 dostało 10 punktów (przybyło 12 takich zbiorów). 

W ramach badania przygotowano również rozkład wyników dla usług w podziale na województwa, co przedstawiono w tabeli poniżej:

 

wielkopolskie	7,26
lubuskie	6,80
pomorskie	6,74
warmińsko-mazurskie	6,37
zachodniopomorskie	6,13
opolskie	5,99
podlaskie	5,90
łódzkie	5,83
lubelskie	5,65
średnia	5,51
podkarpackie	5,40
dolnośląskie	5,19
mazowieckie	5,16
kujawsko-pomorskie	4,81
śląskie	4,24
małopolskie	3,57
świętokrzyskie	3,06

Poza powyższym układem według oceny uznano, że dla czytelności wskazane jest przedstawić rozkład średnich ocen zbiorów również w układzie mapy województw i powiatów:

Należy podkreślić, że na tle Polski wyróżniają się gminy województwa wielkopolskiego uzyskujące znakomite wyniki znacznie ponad średnią. Gminy wielkopolskie od wielu lat są dobrym wzorem do naśladowania w kwestii publikacji danych przestrzennych.

Można zaryzykować tezę, że widać pewną korelację pomiędzy dobrymi wynikami gmin w danym województwie, a brakiem angażowania ich na przestrzeni lat w projekty szczebla wojewódzkiego związane z cyfryzacją danych przestrzennych. Na drugiej stronie szali widać województwa, które próbowały włączyć publikację MPZP w gminach do swoich projektów, z opłakanym jak widać dla gmin skutkiem.

Skarga kasacyjna i uchylenie wyroku WSA II SAB/Kr 198/22

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie odniósł się już do skargi kasacyjnej złożonej przez Burmistrza Zatora na wyrok II SAB/Kr 198/22 w przedmiocie zapewnienia dostępu do danych przestrzennych. Sprawę tego wyroku, który był eksploatowany przez skarżącą jako dowód na słuszność głoszonych tez opisywaliśmy już w grudniu, wskazując na liczne wątpliwe kwestie zawarte w jego uzasadnieniu.

Kasacja została rozpatrzona pozytywnie i w jej wyniku uchylono wyrok z 9 listopada 2022 r., a pierwotna skarga złożona na burmistrza została odrzucona. W uzasadnieniu sąd przyznał, że organ (Burmistrz Zatora) miał rację zarzucając wydanie rozstrzygnięcia w sprawie wyłączonej z kognicji sądu administracyjnego, w związku z czym zasadne było uchylenie wyroku i ponowne rozpoznanie sprawy. Po ponownym rozpoznaniu sąd doszedł do wniosku, że skarga podlega odrzuceniu.

Odrzucenie oparte było o podobne argumenty jak w innych tego typu sprawach dot. fali skarg. Zatem w momencie publikacji niniejszego wpisu brak jest jakiegokolwiek prawomocnego wyroku, który przyznawałby rację  osobie składającej skargi, a z naszych informacji wszystkie sprawy zakończyły się odrzuceniem (obecnie ok. 150 opublikowanych postanowień). Do tego dochodzi rosnąca liczba uchwał rad gmin/miast (obecnie ok. 350: link) odrzucających skargę.

Poniżej fragmenty udostępnionego przez Urząd Miejski Zator odpisu postanowienia.

Postanowienie wraz z uzasadnieniem jest już dostępne w bazie orzeczeń: II SAB/Kr 198/22 - Postanowienie WSA w Krakowie z 2023-02-16

Badanie usług oraz zbiorów MPZP i SUIKZP - monitoring #3

W nawiązaniu do ostatniego badania monitoring nr 2 usług i zbiorów z tematu zagospodarowanie przestrzenne, przedstawiamy aktualny stan usług zadeklarowanych w ramach zbiorów znajdujących się w rejestrze EZiUDP.

Na koniec lutego 2023r. stwierdzamy, że przybyło 31 nowych zbiorów. Spośród 4382 przebadanych zbiorów ocenę 0 uzyskało 423 (Spadek o 20), a 1405 dostało 10 punktów (wzrost o 30). Mamy więc wyraźny wzrost ocen pozytywnych.

Na dzień badania średnia ocena wszystkich zbiorów wzrosła z 6,05 pkt na 6,16 pkt.

 

 

Jednocześnie wzrosła liczba zbiorów z kompletem 3 usług (z 3057 na 3126), co również należy przyjąć z zadowoleniem. 

 

Badania kompletności rejestru EZiUDP i poszczególnych zbiorów będą powtarzane, a podsumowanie ich wyników będziemy dla Państwa sukcesywnie publikować na naszym blogu. Samo badanie wykonywane jest dla wszystkich zbiorów i każdy użytkownik z dowolnej gminy może zapoznać się ze szczegółowym wynikiem dla swojej jednostki. Wyniki badania poszczególnych zbiorów można sprawdzić w każdej chwili na stronie e-mapa.net/app pod przyciskiem "Wyniki badania zbiorów dla gmin". Zachęcamy do sprawdzenia wyniku dla swojej gminy.

Po przejściu do pozycji opisanej wyżej należy z rozwijalnej listy wybrać gminę lub wpisać fragment nazwy lub identyfikatora TERYT. Po wybraniu jednostki można zapoznać się z ogólnym wynikiem dla gminy oraz zobaczyć oceny obu zbiorów. Klikając na wybrany z nich możliwe jest zapoznanie się z dokładnym raportem, prezentującym m.in. cząstkową ocenę poszczególnych elementów każdej z usług oraz wyszczególnienie ew. braków lub błędów.

Przypominamy, że w celu ustandaryzowanego badania usług przygotowaliśmy odpowiednie mechanizmy, które wykonują automatyczne analizy zgłoszonych usług na podstawie zwracanych przez nie odpowiedzi. Aktualny zakres badania obejmuje:

1. sprawdzenie, czy dla danego zbioru zgłoszono usługi:
• wyszukiwania;
• przeglądania;
• pobierania;
2. sprawdzenie, czy adresy ww. usług działają i odpowiadają na zapytania;
3. sprawdzenie, czy usługa wyszukiwania posiada metadane dla zbioru ze zgłoszenia;
4. sprawdzenie, czy usługa przeglądania posiada warstwy zgodne ze specyfikacją;
5. sprawdzenie, czy usługa pobierania posiada warstwy odpowiadające obiektom APP z zał. nr 1 do rozporządzenia;
6. dodatkowo, dla usługi pobierania ATOM, sprawdzenie występowania podpisu cyfrowego w pliku ze zbiorem.

Końcowa ocena zbioru przedstawiona jest w skali punktowej 0-10. Na wynik składa się suma ocen trzech usług. Usługa wyszukiwania może uzyskać maksymalnie 2 punkty, usługa przeglądania może uzyskać maksymalnie 3 punkty, a usługa pobierania może uzyskać maksymalnie 5 punktów. Oceny zwagowano pod kątem ważności - usługa pobierania ze względu na zapewnienie pełnego dostępu do zbioru APP ma też największą wartość punktową.

Czyli zbiór z oceną 0 punktów oznacza, że dla zbioru nie zgłoszono żadnej usługi, natomiast zbiór z oceną 10 oznacza kompletność usług, zgodność z wymogami technicznymi oraz dostępność zbioru APP  wraz z podpisem kierownika jednostki.